Najpopularniejszy ośrodek turystyki w regionie i ulubione miejsce plenerów malarzy, fotografików, filmowców, swoją sławę zawdzięcza znakomitej harmonii krajobrazu, łączącego wspaniałą przyrodę Małopolskiego Przełomu Wisły z historyczną, w większości renesansową, architekturą. Dzięki tym walorom Kazimierz Dolny został uznany za Pomnik Historii RP.
Z okresu fundacji i rozbudowy miasta przez piastowskich władców - Kazimierza Sprawiedliwego i Kazimierza Wielkiego zachowały się kamienna baszta i zamek, strzegące przeprawy wiślanej. Dziś oba obiekty stanowią popularne miejsca widokowe na miasto i wiślaną panoramę. Trzeci z takich punktów, najczęściej wybieranych przez turystów, znajduje się na sąsiedniej Górze Trzech Krzyży.
Najlepszy okres w dziejach Kazimierza nastąpił w XVI-XVII wieku, wraz z dynamicznym rozwojem handlu i wiślanego portu. Bogaci kupcy rozbudowali miasto w renesansowym stylu, wznosząc bogato zdobione świątynie, kamienice i spichlerze. Do dziś zachowały się: kościół farny pw. świętych Bartłomieja i Jana Chrzciciela oraz szpitalny św. Anny, kamienice Przybyłów, Celejowska, Biała, a także kilka dawnych zbożowych spichlerzy, niegdyś bardzo licznych na wiślanym brzegu, które pełnią dziś funkcje muzealne, hotelowe i restauracyjne.
Nad Wisłą znajduje się przystań statków białej floty i port jachtowy. Statki pasażerskie odbywają w sezonie regularne godzinne kursy w górę rzeki, a okazjonalnie odbywają też dłuższe podróże do portu w Puławach. Możemy dopłynąć nimi na drugi brzeg – do Janowca. W turystycznym sezonie czynne są również dwie przeprawy promowe: Kazimierz – Janowiec oraz Bochotnica – Nasiłów.
Wielu turystów korzysta z możliwości przeprawy, by w Janowcu zwiedzić ruiny obronnego zamku Firlejów i Lubomirskich. Wybudowany w połowie XVI w. na jedną z potężniejszych warowni w Rzeczpospolitej, został w kolejnych wiekach przebudowany na magnacką rezydencję – najpierw w stylu manierystycznym przez włoskiego architekta i rzeźbiarza Santi Gucciego, a następnie w stylu barokowym przez holenderskiego architekta Tylmana z Gameren. W czasach zaborów popadł w ruinę, ale w ostatnich dekadach XX w. został częściowo odbudowany na siedzibę muzeum, będącego oddziałem Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym.
Muzeum Nadwiślańskie – jedna z większych instytucji kultury Samorządu Województwa Lubelskiego - zaprasza do kilku oddziałów w Kazimierzu Dolnym, Janowcu oraz w Żmijowiskach (skansen archeologiczny w słowiańskim grodzisku z IX-X w.). Wśród bogatych zbiorów zdecydowanie warto zobaczyć cenną kolekcję sztuki złotniczej (w nowym gmachu muzealnym przy Rynku) oraz galerię obrazów o tematyce kazimierskiej, autorstwa wielu wybitnych malarzy, przyjeżdżających nad Wisłę na plenery i tworzących tu artystyczne kolonie (w Kamienicy Celejowskiej). Warto też wybrać się do oddziału literackiego w Domu Marii i Jerzego Kuncewiczów, położonym w zielonym Wąwozie Małachowskiego.
Zalesione lessowe wąwozy, podobnie jak wysokie wzgórza i imponujące białe ściany nieczynnych kamieniołomów, stanowią charakterystyczne elementy krajobrazu miasteczka i okolic, chronionych w ramach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Najczęściej odwiedzanym wąwozem jest Korzeniowy Dół, uznany za pomnik przyrody, który urzeka baśniową scenerią za sprawą fantastycznie uformowanych korzeni drzew rosnących w wysokich, niemal pionowych ścianach.
Informacje: kazimierzdolny.pl; mnkd.pl; parki.lubelskie.pl; kraina.org.pl
